Tam thất là vị thuốc dân gian nổi tiếng cho đến ngày nay bởi những công dụng tốt với sức khỏe con người. Tam thất sở hữu tính ôn, vị ngọt hơi đắng, khi vào các kinh can và thận thì có tác dụng chỉ huyết, tán ứ, tiêu thũng, tư bổ cường tráng và định thống rất tốt.
Tam thất còn có các tên gọi khác như sâm tam thất hay tiền tam thất, là phần rễ củ được trồng từ 5 – 7 năm mới thu hoạch. Tam thất thuộc họ ngũ gia bì (Araliaceae). Ở nước ta, tam thất được phát hiện và trồng phổ biến ở một số vùng núi như tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hoàng Liên Sơn,… Trong tam thất có chứa các hợp chất polysaccharide, flovonoid, saponoid (arasaponin, arasapogenin), tinh dầu, phytosterol,…
Nhờ những công dụng chỉ huyết, tán ứ, định thống tiêu thũng, tư bổ cường tráng của mình mà tam thất thường được dùng cho những người bị khái huyết thổ huyết, xuất huyết dưới da, xuất huyết nội tạng, tiện huyết, bị chấn thương do va đập, bệnh mạch vành, các cơn đau tức ngực, niệu huyết, rong kinh, rong huyết, bệnh lâu ngày cơ thể suy nhược, bệnh tăng mỡ máu,… Trong đó, tam thất đốt trúc mọc hoang được biết đến với tác dụng bồi bổ sức khỏe và chống viêm nhiễm cho cơ thể rất tốt, dùng trong các trường hợp cơ thể bị chấn thương, tụ máu cũng cho kết quả tích cực. Liều dùng và cách dùng như sau: sử dụng từ 3 – 10g tam thất bằng cách nấu hầm, ngâm ướp.
Dùng tam thất để hòa huyết, cầm máu trong các trường hợp như ho ra máu, chấn thương bị chảy máu, chảy máu cam, bị băng huyết, sau sinh đẻ máu ra nhiều, ứ trệ,.. thì dùng các bài thuốc dưới đây:
-
Bài 1: Hoạt huyết đan: Dùng 6g tam thất, 20g hoa nhuỵ thạch (nung), 8g than huyết dư nghiền với nhau thành bột uống. Mỗi lần uống 8g, chia làm 2 lần uống trong một ngày. Bài thuốc này có thể điều trị tình trạng chảy máu cam hoặc đại tiểu tiện ra máu.
-
Bài 2: Dùng 60g tam thất và 60g bạch chỉ cùng 30g hổ phách, 30g đại giả thạch. Đem các vị thuốc đó nghiền thành bột mịn sau đó trộn đều chiêu với nước nóng, uống một ngày 3 lần, mỗi lần uống 2,5g. Bài thuốc này có thể trị các chứng xuất huyết nội tạng rất tốt.
-
Bài 3: Dùng 12g tam thất cùng 63g bạch mao căn, ngoài ra cần chuẩn bị thêm câu kỷ 20g, sinh địa 12g, hạt sen 63g, ngó sen 4g, xuyến thảo 12g, thạch cao 4g. Đem những nguyên liệu này sắc uống mỗi ngày 1 thang. Trẻ em thì nên giảm bớt liều lượng. Bài thuốc này được đánh giá rất cao trong việc điều trị ban tím do giảm tiểu cầu trong máu.